Archives: Resources / Πηγές

Ο γραμματισμός της ΤΝ στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί μια συμπληρωματική διάσταση ψηφιακού γραμματισμού, απαραίτητη για τους φοιτητές των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, οι οποίοι αναμένεται να ασχοληθούν με προηγμένες τεχνολογίες για να ενισχύσουν την έρευνα και τη μάθηση σε συγκεκριμένους κλάδους. Η προσδοκία αυτή υπάρχει ακόμη και μεταξύ εκείνων που δεν έχουν ακαδημαϊκό ή επιστημονικό υπόβαθρο στην επιστήμη υπολογιστών. Ερευνητές όπως οι Kandlhofer, Hirschmugl-Gaisch και Huber (2016), μαζί με τον Konishi (2015), έχουν ορίσει τον “γραμματισμό ΤΝ” ως τη συλλογή δεξιοτήτων και ικανοτήτων που είναι απαραίτητες για τους μη ειδικούς ώστε να “κατανοούν, να χρησιμοποιούν, να παρακολουθούν και να προβληματίζονται κριτικά σχετικά με τις εφαρμογές ΤΝ, χωρίς απαραίτητα να είναι σε θέση να αναπτύσσουν μοντέλα ΤΝ”. Βασιζόμενοι σε αυτή τη βάση, οι Ng κ.ά. (2021) προσδιορίζουν τέσσερις βασικές πτυχές του γραμματισμού της ΤΝ: κατανόηση της ΤΝ, εφαρμογή της ΤΝ, αξιολόγηση και δημιουργία της ΤΝ και ηθική της ΤΝ.

Ωστόσο, ο γραμματισμός ΤΝ απαιτεί κάτι περισσότερο από απλή εξοικείωση με τις διαθέσιμες τεχνολογίες και τις εφαρμογές τους. Μια κριτική διάσταση του γραμματισμού ΤΝ -που αναφέρεται ως Κριτικός Γραμματισμός ΤΝ (Critical AI Literacy) (ΚΓΤΝ)- είναι απαραίτητη, καθώς υπερβαίνει τις γενικές ικανότητες και απαιτεί βαθύτερη κατανόηση και κριτική και παράλληλα δημιουργική ενασχόληση με την ΤΝ.

Ο Κριτικός Γραμματισμός της ΤΝ (ΚΓΤΝ) επιβάλλει την εξέταση των ιδεολογιών που ενσωματώνονται στα συστήματα ΤΝ και των πολιτισμικών αφηγήσεων που διαιωνίζουν. Υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη για συμπεριληπτικές πρακτικές ΤΝ που λαμβάνουν υπόψη τις προοπτικές και τις ανάγκες των περιθωριοποιημένων κοινοτήτων μάθησης ή ατόμων, υποστηρίζοντας μια πιο δίκαιη κατανομή των παροχών της ΤΝ. Με την προώθηση μιας κριτικής κατανόησης της ΤΝ, Ο ΚΓΤΝ  στοχεύει να ενδυναμώσει τα άτομα να συμμετέχουν ενεργά στην ανάπτυξη και χρήση της ΤΝ, διασφαλίζοντας ότι αυτή ευθυγραμμίζεται με την κοινωνική δικαιοσύνη και τις δημοκρατικές αξίες (Galanaki & Katsarou, 2023).

Η ενσωμάτωση του ΚΓΤΝ στα εκπαιδευτικά πλαίσια είναι απαραίτητη για την προετοιμασία των ατόμων να περιηγηθούν και να επηρεάσουν έναν κόσμο που καθοδηγείται από την Τεχνητή Νοημοσύνη. Όπως και ο κριτικός ψηφιακός γραμματισμός, ο ΚΓΤΝ τοποθετεί τους εκπαιδευόμενους όχι μόνο ως καταναλωτές των τεχνολογιών ΤΝ, αλλά ως κρίσιμους παράγοντες ικανούς να αμφισβητήσουν, να προκαλέσουν και να μετασχηματίσουν τα συστήματα ΤΝ που μεσολαβούν όλο και περισσότερο στη ζωή μας. Αυτή η προσέγγιση είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι η ενσωμάτωση της ΤΝ στην κοινωνία ευθυγραμμίζεται με τις ηθικές αρχές και συμβάλλει στην ευημερία όλων, όχι μόνο των λίγων προνομιούχων φοιτητών-τριών.

Οι διδάσκοντες καλούνται να αναλάβουν δράση και να επανασχεδιάσουν τα μαθησιακά περιβάλλοντα ώστε οι φοιτητές και μελλοντικοί ερευνητές να είναι κριτικά εγγράμματοι στην ΤΝ. Η πρόταση των  Cope & Kalantzis (2024) αξιοποιεί την ανατροφοδότηση από ΤΝ ως ένα βασικό στάδιο βελτίωσης παραγόμενου έργου, πάντα όμως σε συνδυασμό με ανατροφοδότηση από συμφοιτητές και καθηγητή. Οι Katsampoxaki-Hodgetts, Cope, & Kalantzis (2024) αναφέρονται διεξοδικά στην αναγκη χρησιμοποίησης ρουμπρίκας της οποίας τα ποιοτικά κριτήρια ειδικών επιστημονικών πεδίων και κειμενικών ειδών διαπραγματεύονται από κοινού φοιτητές-τριες και καθηγητές. Αυτά τα κριτήρια μπορούν να δοθούν στην ΤΝ πριν την κριτική θεώρηση/ αξιολόγηση εργασιών των φοιτητών για την βελτίωση της ποιότητας ανατροφοδότησης αλλά να δίνεται παράλληλα ανατροφοδότηση από ομότιμους (peers). Στην συνέχεια προτείνεται η ανασκόπηση της ανατροφοδότησης από τον ίδιο τον φοιτητή/ερευνητή/ συγγραφέα με την μορφή αναστοχαστικής αναφοράς στα πλαίσια της αναστοχαστικής και μετασχηματιστικής παιδαγωγικής. Η ‘ανατροφοδότηση στην ανατροφοδότηση’, όπως αναφέρεται, καλλιεργεί τον κριτικό ψηφιακό γραμματισμό και κριτικό γραμματισμό ΤΝ καθώς καλεί τους φοιτητές/ερευνητές/ εκπαιδευόμενους να συνδυάσουν κριτικό στοχασμό και κριτική αυτόνομη δράση (student agency).

Διαφάνεια 12. Προσαρμοσμένο από Katsampoxaki-Hodgetts, Κ. Cope, Β. & Kalantzis, Μ.  (2024). Διδακτική για την καλλιέργεια γραμματισμών και πολυτροπικότητας: Αναστοχαστική και μετασχηματιστική παιδαγωγική στην ψηφιακή εποχή. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Δίσιγμα.

Συνοψίζοντας, θα θέλαμε να προτείνουμε απλούς τρόπους για να προετοιμάσουμε κριτικά εγγράμματους φοιτητές για ένα μέλλον με ΤΝ:

• Επικεντρωθείτε στο ΠΩΣ, στην διαδικασία, τα ποιοτικά κριτήρια συγγραφής και σύνθεσης κειμένων και στο ΓΙΑΤΙ εξετάζοντας τους σκοπούς που εξυπηρετεί κάθε τρόπος αναπαράστασης και ερμηνείας. (Μην εστιάζετε μόνο στην παρουσίαση της ύλης).
• Επικεντρωθείτε στην καλλιέργεια δεξιοτήτων κριτικής ανάλυσης και επίλυσης προβλημάτων δίνοντας την ευκαιρία κριτικού στοχασμού σε πραγματικά σενάρια ή διλληματικές καταστάσεις στο πεδίο σας.
• Καλλιεργείστε τις μεταγνωστικές δεξιότητες των φοιτητών σας ζητώντας τους να διατυπώσουν με λόγια τη διαδικασία σκέψης τους, ενεργοποιώντας τις προϋπάρχουσες γνώσεις τους και εμπλέκοντας τους σε αναστοχαστικές δραστηριότητες όπου αξιολογούν τι ξέρουν έναντι αυτού που πρέπει να ξέρουν.
• Δώστε έμφαση στην ομαδο-συνεργατικότητα και την ανάπτυξη αναστοχαστικών και μετασχηματιστικών κοινοτήτων μάθησης,όπου οι φοιτητές καλλιεργούν δεξιότητες κριτικής σκέψης και δημιουργικής επίλυσης προβλημάτων. Καθώς οι τεχνολογικές εξελίξεις αλλάζουν ριζικά τον τρόπο που ζούμε και εργαζόμαστε, αυτές οι κοινότητες ενισχύουν την αλληλεπίδραση, την ανταλλαγή γνώσεων και την προσαρμοστικότητα, χρησιμοποιώντας την ΤΝ ως εργαλείο για τη συνεχή προσωπική και επαγγελματική τους ανάπτυξη.

By Katsampoxaki-Hodgetts (2024) Research funded by ESPA 2021-2024 and the University of Crete

Το MOOC που δημιούργησε το ΚΕΔΙΜΑ ΤΟΤΤ έχει επικαιροποιηθεί και παρέχει επιμόρφωση σε θέματα εκπαίδευσης με Τεχνητή Νοημοσύνη καθώς και κουιζ αυτορρύθμισης. Το MOOC Είναι δωρεάν και παρέχεται σε κάθε ενδιαφερόμενο. Για να μπορέσετε να συνδεθείτε πρέπει να κάνετε πρώτα προ-εγγραφή στην πλατφόρμα  opencourses.uoc.gr  και στην συνέχεια στην σελίδα https://opencourses.uoc.gr/courses/course/view.php?id=385

Άλλες ενότητες που καλύπτουν οι Ενότητες Εκπαίδευση και Τεχνητή Νοημοσύνη περιλαμβάνουν ενότητες όπως:

• Σχεδιασμός Μαθήματος και Προγράμματα Σπουδών με Τεχνητή Νοημοσύνη https://youtu.be/yjkfmoslsDA
• Φοιτητοκεντρική μάθηση με Τεχνητή Νοημοσύνη https://youtu.be/Jsb8UAIz5vM
• Συμπεριληπτική Μάθηση με Τεχνητή Νοημοσύνη  https://youtu.be/3WRzJzNNUVU
• Αξιολόγηση και Ανατροφοδότηση με Τεχνητή Νοημοσύνη https://youtu.be/tqz8A0pGb2M

Πρόγραμμα σπουδών και σχέδιο μαθήματος με τη βοήθεια της ΤΝ

Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με την διδάσκουσα στο MOOC Δρ. Κάλλια Κατσαμποξάκη Hodgetts katsampoxaki@uoc.gr